Viêm da dị ứng là gì? Nguyên nhân và cách điều trị dứt điểm

Viêm da dị ứng là bệnh lý da liễu mãn tính, có thể xuất hiện ở nhiều đối tượng từ trẻ em đến người lớn. Bệnh thường liên quan đến yếu tố cơ địa, di truyền hoặc môi trường, dễ tái phát và gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hằng ngày. Nhận biết đúng nguyên nhân và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp kiểm soát triệu chứng và hạn chế biến chứng hiệu quả.

 Viêm da dị ứng là gì?

Viêm da dị ứng là một bệnh da liễu mãn tính, thường xảy ra khi da phản ứng quá mức với các tác nhân gây kích ứng từ môi trường môi ngoài hoặc do cơ địa dị ứng. Bệnh lý này có thể khiến da bị khô, xuất hiện các cơn ngứa dai dẳng, nổi mẩn đỏ, da khô, nghiêm trọng hơn là xuất hiện mụn nước, dịch rỉ, thậm chí phát ban, nổi mề đay. Bệnh này có thể xuất hiện ở nhiều đối tượng, nhưng thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ.

Viêm da dị ứng thường có xu hướng tái phát nhiều lần, bùng phát khi thời tiết khô hanh, da tiếp xúc thường xuyên với hóa chất, mỹ phẩm, chất tẩy rửa hoặc các dị nguyên như phấn hoa, lông động vật, thực phẩm.

Một số trường hợp khi mắc bệnh viêm da dị ứng còn kèm theo các bệnh lý khác như hen suyễn, viêm mũi dị ứng.

Các loại viêm da dị ứng thường gặp

Dựa vào đặc điểm bệnh và độ tuổi, viêm da dị ứng được các bác sĩ phân loại thành những nhóm và loại khác nhau. Cụ thể như sau:

Phân loại theo đặc điểm bệnh

Bệnh lý da liễu viêm da dị ứng được chia làm 4 loại là viêm da cơ địa và viêm da tiếp xúc dị ứng. Cụ thể như sau:

• Viêm da dị ứng tiếp xúc: Xảy ra khi da phản ứng với các tác nhân dị ứng từ môi trường như kim loại niken, hóa chất, mỹ phẩm, hoặc nọc độc của côn trùng. Phản ứng miễn dịch khiến da bị viêm, ngứa, nổi mẩn đỏ hoặc mụn nước. Tình trạng này thường thuyên giảm và khỏi hẳn sau 1–4 tuần nếu tránh được tác nhân gây dị ứng.
• Viêm da dị ứng do thời tiết: Thường khởi phát hoặc nặng hơn khi thời tiết thay đổi, đặc biệt vào mùa đông hoặc thời điểm giao mùa, khi không khí trở lạnh và hanh khô. Làn da nhạy cảm có thể bị khô ráp, bong tróc, ngứa rát và dễ kích ứng.
• Viêm da dị ứng tiếp xúc bội nhiễm: Là biến thể nặng hơn của viêm da dị ứng tiếp xúc. Khi các mụn nước vỡ ra, vi khuẩn dễ dàng xâm nhập qua vùng da tổn thương, gây nhiễm trùng. Biểu hiện gồm sưng đỏ, đau rát, tiết dịch và có thể kèm theo sốt. Nếu không điều trị kịp thời, tình trạng này có thể tái phát nhiều lần và gây biến chứng nghiêm trọng như hoại tử da hoặc nhiễm trùng huyết.
• Viêm da dị ứng cơ địa: Thường gặp ở những người có yếu tố di truyền hoặc cơ địa dị ứng (ví dụ: tiền sử hen suyễn, viêm mũi dị ứng). Đây là dạng viêm da mạn tính, khó kiểm soát hoàn toàn vì liên quan đến sự tương tác giữa yếu tố di truyền và môi trường. Bệnh có xu hướng tái phát nhiều lần và cần được theo dõi điều trị lâu dài.

Phân loại theo độ tuổi

Ngoài phân loại theo đặc điểm bệnh, viêm da dị ứng còn được phân loại dựa theo đối tượng bao gồm trẻ sơ sinh, trẻ em và người lớn. Cụ thể như sau:

Ở trẻ sơ sinh

Bệnh viêm da dị ứng ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện từ khoảng 6 – 12 tuần tuổi. Triệu chứng ban đầu là trên mặt xuất hiện các nốt phát ban loang lổ, đặc biệt là vùng má, trán, cằm; sau đó đỏ dần, bong vảy và thậm chí là chảy nước, kéo dài tình trạng này da của trẻ có thể bị nhiễm trùng.

Chưa kể, nếu trẻ bước vào thời kỳ linh hoạt, giai đoạn bò, các vùng da tiếp xúc, cọ xát như đầu gối, khuỷu tay có thể cũng xuất hiện tình trạng viêm da dị ứng. Bệnh viêm da dị ứng ở trẻ sơ sinh thường tạo ra những cảm giác bồn chồn, ngứa ngáy và khó chịu cho trẻ.

Ở trẻ em

Bệnh viêm da dị ứng ở trẻ em thường có triệu chứng phát ban tập trung ở vùng đầu gối, khuỷu tay, hai bên cổ tay, bàn tay, mắt cá chân, sau tai, quanh mắt. Ngoài ra, khi trẻ em bị bệnh này da quanh môi có thể xuất hiện khô da, viêm, nứt nẻ, gây đau đớn, nghiêm trọng hơn là ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Ngoài ra, sau mỗi đợt bùng phát, da tại vùng viêm có thể thay đổi sắc tố da khiến da trở nên tối hơn (tăng sắc tố) hoặc sáng màu hơn (giảm sắc tố) so với các vùng da xung quanh.

Ở người lớn

Bệnh viêm da dị ứng ở người lớn thường có những biểu hiện tương tự như trẻ em. Cụ thể, phát ban thường xuất hiện ở khuỷu tay, bàn tay, da đầu, quanh mắt, mí mắt, núm vú (phổ biến ở phụ nữ đang cho con bú).

Vùng da bị viêm dị ứng có thể bị khô, ngứa dữ dội, đỏ, nứt ,dày sần hoặc bị chàm hóa. Ngoài ra, những người lớn đang mắc các bệnh lý như viêm mũi dị ứng, hen suyễn, mày đay,…rất dễ bị viêm da dị ứng.

Nguyên nhân gây bệnh viêm da dị ứng

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra viêm da dị ứng, nhưng tác động chủ yếu vẫn đến từ di truyền, môi trường, hệ miễn dịch, thời tiết,…Chi tiết nguyên nhân như sau:

• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh dị ứng như viêm da cơ địa, hen suyễn, viêm mũi dị ứng thì khả năng bạn mắc viêm da dị ứng sẽ khá cao.
• Các dị nguyên tiếp xúc: Những loại dị nguyên như kim loại; hóa chất (xà phòng, nước hoa, mỹ phẩm, thuốc nhuộm tóc, chất tẩy rửa), cao su,…khi tiếp xúc với da có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm da dị ứng hoặc làm tình trạng viêm da dị ứng trở nặng hơn.
• Thời tiết: Vào những thời điểm giao mùa, khí hậu lạnh, hạn hán, khô, ô nhiễm có thể làm da dễ bị kích ứng và tăng nguy cơ viêm da dị ứng ở một số người. Đặc biệt, những người sống ở môi trường có độ ẩm thấp cũng có thể làm nguy cơ mắc viêm da cơ địa dị ứng.
• Dị nguyên không khí: Bụi nhà, lông động vật thú cưng, phấn hoa, nấm mốc cũng có thể gây ra các đợt bùng phát viêm da dị ứng ở một số người, đặc biệt là những người có cơ địa dị ứng hô hấp kèm theo.
• Hệ miễn dịch hoạt động quá mức: Viêm da dị ứng có thể xảy ra khi hệ miễn dịch hoạt động quá mức, khiến nó phản ứng thái quá với các chất mà bình thường không gây hại.

Ngoài ra còn một số tác nhân gây kích ứng quen thuộc có thể kể đến như: nhiễm trùng da, căng thẳng lo âu, thay đổi nội tiết tố khi mang thai hay đến kỳ kinh nguyệt,… Điều quan trọng là viêm da dị ứng cơ địa không phải là bệnh truyền nhiễm, nên không thể lây lan từ người này sang người khác khi tiếp xúc.

Triệu chứng viêm da dị ứng

Thông thường, ở mỗi loại viêm da dị ứng sẽ có các triệu chứng khác nhau, phổ biến nhất vẫn là ngứa, da khô, đỏ. Cụ thể như sau:

• Da khô: Khi bị viêm da dị ứng, da có thể bị khô, bong tróc, hoặc đóng vảy.
• Ngứa: Ngứa là triệu chứng thường gặp khi bị viêm da dị ứng, các cơn ngứa thường khá dữ dội vào ban đêm. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu, mà thôi thúc người bệnh gãi nhiều, khiến da bị tổn thương, tạo ra vết xước.
• Xuất hiện mảng da sẫm màu đỏ và nâu xám: Tại vùng da bị viêm da dị ứng có thể xuất hiện vùng da có màu đỏ đến nâu xám. Triệu chứng này thường thấy ở bàn tay, bàn chân, cổ tay, mắt cá nhân, cổ, cổ tay, mí mắt, khuỷu tay, đầu gối, mặt và có cả da đầu.
• Nổi mụn nước: Trên da có thể xuất hiện các nốt mụn nước nhỏ, có thể phát triển thành mảng lớn, chảy dịch và sau đó tự khô lại, bong vảy.
• Sưng tấy: Một số trường hợp vùng da bị viêm da tiếp xúc có thể bị sưng, phù nề.
• Đau rát: Ngoài ngứa, người bệnh có thể cảm thấy đau rát hoặc châm chích ở vùng da bị tổn thương.
• Chảy dịch hoặc đóng vảy: Các mụn nước vỡ ra có thể chảy dịch vàng và sau đó khô lại thành vảy.

Ai dễ mắc viêm da dị ứng?

Mặc dù bệnh viêm da dị ứng có thể xuất hiện ở nhiều đối tượng, nhưng chiếm phần lớn vẫn là ở trẻ em, đặc biệt là trẻ em bị hen suyễn, trẻ bị sốt cỏ khô. Theo thống kê của Bộ y tế tỷ lệ trẻ em mắc bệnh viêm da dị ứng có tới 10-20%, người lớn 2-5%.

• Trẻ sơ sinh: Biểu hiện ban đầu của viêm da dị ứng có thể là chàm sữa, lác sữa tập trung nhiều ở vùng nách, bẹn, lan rộng sang vùng thân mình, tay chân. Thời gian diễn ra bệnh ở trẻ sơ sinh thường bắt đầu từ 6-12 tuần, sau đó sẽ cải thiện đến 18 tháng tuổi.
• Trẻ em: Tình trạng viêm da dị ứng có thể thay đổi ở các bộ phận như cổ tay, khuỷu tay, đầu gối, mắt cá chân, vùng quanh miệng. Đặc biệt nếu trẻ gãi nhiều sẽ dễ bị tổn thương, da xơ hóa, dày sừng và khô hơn.
• Người lớn: Người có tiền sử gia đình mắc bệnh dị ứng; người có cơ địa dị ứng; người có công việc tiếp xúc thường xuyên với các chất kích ứng hoặc dị nguyên.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm da dị ứng

Viêm da dị ứng không chỉ gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống do triệu chứng kéo dài và dễ tái phát, mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nếu không được kiểm soát đúng cách. Một số biến chứng thường gặp gồm:

• Nhiễm trùng da: Gãi nhiều có thể làm tổn thương da, tạo điều kiện cho vi khuẩn tụ cầu vàng, virus herpes simplex hoặc nấm xâm nhập, gây nhiễm trùng da tại chỗ hoặc lan rộng.
• Viêm da bội nhiễm: Các mụn nước bị vỡ có thể dẫn đến bội nhiễm, khiến da sưng tấy, đỏ, tiết dịch, thậm chí mưng mủ và đau rát. Nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiễm trùng máu.
• Tăng hoặc giảm sắc tố da: Sau mỗi đợt viêm, vùng da tổn thương có thể bị sậm màu hoặc nhạt hơn so với các vùng da bình thường, gây mất thẩm mỹ.
• Lichen hóa da (da dày và sạm màu): Gãi nhiều làm da trở nên dày, khô, sần sùi và sẫm màu, thường gọi là hiện tượng lichen hóa.
• Nguy cơ phát triển các bệnh dị ứng khác: Người mắc viêm da dị ứng có nguy cơ cao bị hen suyễn, viêm mũi dị ứng hoặc dị ứng thực phẩm được gọi là “hành trình dị ứng” (atopic march).
• Rối loạn giấc ngủ và tâm lý: Ngứa kéo dài có thể khiến người bệnh khó ngủ, căng thẳng, cáu gắt hoặc lo âu, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.

3 cách điều trị viêm da dị ứng hiệu quả nhất

Viêm da dị ứng là bệnh lý da liễu mãn tính nên rất khó để trị dứt điểm, nhưng chúng ta có thể kiểm soát các dị ứng nguyên để loại bỏ các nguyên nhân gây dị ứng. Dưới đây là một số cách điều trị viêm da dị ứng hiệu quả được bác sĩ áp dụng như:

Dùng thuốc

Các loại thuốc thường được bác sĩ sử dụng để giảm ngứa, sưng đỏ da, giảm viêm, phục hồi da do viêm da dị ứng như: thuốc mỡ Corticosteroid, Crisaborole,…Chúng thường được kê toa sử dụng sau bước dưỡng ẩm.

Ngoài ra, một số trường hợp bác sĩ còn chỉ định dùng kem calcineurin nhằm tác động đến hệ miễn dịch để ngăn phản ứng quá mức, giảm tần suất dị ứng da. Chưa kể, nếu da xuất hiện nhiễm trùng, viêm loét, bác sĩ có thể kê thêm thuốc kháng sinh dạng uống hoặc thoa để giảm viêm.

Liệu pháp ánh sáng

Liệu pháp này thường áp dụng với những người không đáp ứng các phương pháp điều trị tại chỗ, viêm da tái đi tái lại. Cụ thể các liệu pháp ánh sáng thường dùng để trị viêm da dị ứng là sử dụng tia cực tím, hoặc đèn chiếu để ngăn phản ứng quá mức của hệ miễn dịch gây dị ứng.

Tuy nhiên, liệu pháp ánh sáng thường ít sử dụng ở trẻ sơ sinh, trẻ em bởi phương pháp này có thể khiến da trẻ lão hóa sớm, tăng nguy cơ ung thư da. Đồng thời, khi áp dụng phương pháp này cần thực hiện tại bệnh viện, phòng khám da liễu uy tín, do chính tay bác sĩ thực hiện.

Chăm sóc tại nhà

Ngoài các phương pháp trên, chăm sóc tại nhà là phương pháp điều trị viêm da dị ứng đóng vai trò quan trọng. Người bệnh nên áp dụng các bài tập thư giãn tâm trí như tập yoga, hít thở sâu, thiền định, nghe nhạc,…để ngăn ngừa các tình căng thẳng, stress kích thích dị ứng da. Bên cạnh đó, để giảm ngứa, xoa dịu làn da do dị ứng bạn có thể chườm lạnh, ngâm mình trong nước ấm 15 – 20 phút.

Hãy nắm rõ các tác nhân gây dị ứng và tránh xa hoặc hạn chế tiếp xúc để ngăn ngừa tái phát bệnh. Ngoài ra, với những ai bị dị ứng do thực phẩm như đậu phộng, gluten, sữa, trứng,…thì nên tham vấn ý kiến của bác sĩ/chuyên gia dinh dưỡng để có thực đơn ăn uống mỗi ngày phù hợp.

Ngoài ra, hãy cố gắng không gãi các vùng da bị ngứa, vì gãi có thể làm tổn thương da và dẫn đến nhiễm trùng. Những lúc bị ngứa bạn có thể chườm mát để xoa dịu cơn ngứa hoặc có thể ấn nhẹ để giảm cảm giác khó chịu. Đặc biệt với trẻ nhỏ, bạn nên đeo găng tay những lúc ngủ để trẻ không gãi quá mức gây tổn thương da, viêm da.

Chưa kể, một số phương pháp khác có thể làm dịu các triệu chứng dị ứng mà bạn tham khảo như: thoa dầu dừa, châm cứu, trà ô long,…

Cách phòng tránh bệnh viêm da dị ứng

Theo BS.CKI Bùi Văn Quang, bệnh viêm da dị ứng có thể tái đi tái lại nhiều lần, khó trị dứt điểm, nên chúng ta vẫn nên “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Đặc biệt là những gia đình có trẻ sơ sinh, trẻ em, phụ huynh nên chú ý chủ động phòng tránh để trẻ không mắc phải căn bệnh “mệt mỏi” này. Cụ thể dưới đây là một số cách phòng tránh bạn có thể tham khảo:

• Nên dưỡng ẩm cho da mỗi ngày ít nhất 2 lần, bằng cách thoa sản phẩm kem dưỡng ẩm, thuốc mỡ, xịt khoáng hoặc sáp dưỡng ẩm cho da, đặc biệt sau khi tắm, rửa tay hoặc khi thời tiết hanh khô. Điều này sẽ giúp duy trì độ ẩm giúp củng cố hàng rào bảo vệ da, giảm nguy cơ kích ứng và bùng phát bệnh.
• Không nên tắm bằng nước quá nóng hoặc tắm quá lâu, dễ gây khô da. Đồng thời, tránh chà xát mạnh khi tắm. Sử dụng khăn mềm để nhẹ nhàng thấm khô da thay vì chà xát.
• Uống nước mỗi ngày 2-3 lít nước để da luôn đủ nước, đủ ẩm.
• Sử dụng các loại kem dưỡng, xà phòng, bột giặt,…dịu nhẹ, không hương liệu, không kiềm, phẩm màu để ngăn ngừa nguy cơ kích ứng da.
• Hạn chế tiếp xúc với các hóa chất, dung môi và chất tẩy rửa mạnh. Nếu cần thiết phải tiếp xúc, hãy đeo găng tay bảo vệ.
• Ưu tiên mặc quần áo làm từ chất liệu mềm mại, trơn mát, thoáng khí như cotton, nhằm tránh tích tụ mồ hôi, hạn chế ma sát khiến da tổn thương, trầy xước. Tránh các loại vải gây kích ứng như len, lụa, vải nhân tạo hoặc sợi tổng hợp, bởi chúng dễ gây kích ứng da. Đồng thời, nên giặt quần áo mới trước khi mặc để loại bỏ hóa chất còn sót lại.
• Duy trì môi trường sống sạch sẽ, thoáng đãng, giảm thiểu bụi bẩn, lông thú, phấn hoa trong nhà bằng cách hút bụi, dọn dẹp và lau nhà thường xuyên. Cân nhắc sử dụng máy tạo độ ẩm nếu không khí quá khô, đặc biệt là vào mùa đông.
• Tránh xa khói thuốc lá để bảo vệ da nhạy cảm, ngăn ngừa kích ứng.
• Duy trì một chế độ ăn uống cân bằng, giàu trái cây, rau củ và các thực phẩm chống viêm có thể giúp hỗ trợ sức khỏe làn da.
• Giảm căng thẳng, stress bằng các phương pháp như: yoga, thiền, nghe nhạc hoặc dành thời gian cho các hoạt động yêu thích.
• Nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh viêm da dị ứng hoặc nghi ngờ mình đang mắc các triệu chứng viêm da dị ứng, hãy đến gặp bác sĩ da liễu để được chẩn đoán và tư vấn về các biện pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp.

Khi nào nghi ngờ viêm da dị ứng nên gặp bác sĩ?

Bạn nên đến gặp bác sĩ để được thăm khám, tư vấn, chữa trị nếu phát hiện các triệu chứng của bệnh viêm da dị ứng như:

• Triệu chứng viêm da dị ứng cơ địa như phát ban, da khô, ngứa, sưng, đỏ rát, .tạo ra cảm giác khó chịu, gây ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày, giấc ngủ.
• Xuất hiện các dấu hiệu nhiễm trùng da như mụn nước li ti, chảy mủ, vảy vàng, rỉ dịch vàng, da sưng nóng, đỏ và đau dữ dội, thậm chí là sốt.
• Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc viêm da dị ứng trước đây nhưng các đợt bùng phát xảy ra thường xuyên và khó kiểm soát.

Một số câu hỏi thường gặp về viêm da dị ứng

1. Bệnh viêm da dị ứng có lây không?

Bệnh viêm da dị ứng là bệnh lý mãn tính, không lây lan từ người này sang người khác. Vì đây là một dạng viêm da gây ra do rối loạn chức năng của hệ thống miễn dịch và hàng rào bảo vệ da. Nguyên nhân thường xuất phát từ yếu tố di truyền, môi trường, thời tiết,…

2. Cần kiêng gì khi bị viêm da dị ứng?

Khi mắc bệnh viêm da dị ứng bạn nên kiêng sử dụng những sản phẩm có chứa hóa chất, dung môi, nước hoa, chất tẩy rửa,…Đồng thời nên tránh tiếp xúc trực tiếp với các hóa chất như thuốc tẩy, nước lau sàn, và các chất tẩy rửa gia dụng mạnh khác. Khi cần thiết, hãy đeo găng tay bảo vệ. Bên cạnh đó, người bệnh nên tránh tiếp xúc với khói thuốc lá và hạn chế uống cà phê, bia rượu vì chúng có thể gây kích ứng da và làm nặng thêm các triệu chứng.

3. Bệnh viêm da dị ứng tự hết được không?

Bệnh viêm da dị ứng là bệnh lý mãn tính, dễ bùng phát nên thường khó tự hết, phần lớn các trường hợp đều cần can thiệp các phương pháp điều trị y tế để kiểm soát triệu chứng. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp bị viêm da dị ứng có thể tự hết, nhưng cần một khoảng thời gian khá dài bệnh mới thuyên giảm.

Sau khi điểm qua những thông tin về bệnh viêm da dị ứng, chúng ta có thể thấy bệnh lý da liễu này thường xảy ra ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và cả người lớn. Mặc dù, bệnh lý này không đe dọa tính mạng, nhưng lại gây ra nhiều ảnh hưởng trong cuộc sống. Do đó, chúng ta cần nắm rõ nguyên nhân, chủ động phòng ngừa và khi phát hiện những triệu chứng cần đến ngay bệnh viện uy tín để được bác sĩ thăm khám kịp thời.